Verzoening (Reconciliation)

"One generation has to stand still and not take revenge on those who have done wrong in the past" (een generatie moet pas op de plaats maken en geen wraak nemen op degenen die fouten hebben begaan in het verleden). De term 'reconciliation' en deze uitspraak komen van Nelson Mandela. Al geeft hij aan dat hij werd geïnspireerd door (c.q. heeft geleend van) Martin Luther King, die op zijn beurt zei dat zijn inspirator Mohandas Karamchand Gandhi (oftewel Mahatma, 'grote ziel') was. Een grote stap in de richting van verwerking van de apartheid in Zuid-Afrika was de oprichting van de Truth & Reconciliation Commission (TRC) onder leiding van aartsbisschop Desmond Tutu. Deze moest de wreedheden van apartheid aan de kaak stellen - maar de daders niet straffen. De commissie was van april 1996 tot juli 1998 in functie en hoorde getuigenissen van meer dan 20.000 mensen, waarin martelingen, verdwijningen en moorden aan het licht kwamen. Zowel slachtoffers als daders konden hun verhaal vertellen en de mensen die hun daden bekenden, konden om generaal pardon vragen. De TRC werd een belangrijke schakel in de overgang naar democratie en werd, ondanks enkele missers, een groot succes. Wie de originele bedenker ook is geweest, het is ongelooflijk hoe berustend en gematigd Nelson Mandela in het leven staat. In 1944 heeft hij samen met Oliver Tambo, Walter Sisulu en Anton Lembede de ANC Youth League opgericht. Het traditionele ANC had niet veel kunnen bereiken, maar de Youth League voegde een krachtige, Afrikaanse ideologie toe en weigerde samen te werken met andere organisaties. Deze militante jonge activisten bliezen het ANC nieuw leven in. Stakingen werden een belangrijk wapen in de strijd tegen onderdrukking. In de jaren zestig volgde een enorme opleving van verzet van het ANC en het nieuwe, meer militante Pan African Congress (PAC), met name gericht tegen de gehate pasjeswetten die voorschreven dat de zwarte bevolking altijd een identiteitskaart bij zich droeg, wat hen erg in hun bewegingen beperkte. Het antwoord van de regering was wreed: gewelddadige onderdrukking werd de norm; zowel ANC als PAC werden verboden; gedwongen verhuizingen namen toe, terwijl de regering het land verdeelde in raciale zones en 'thuislanden'. Eind jaren tachtig was de regering de greep op grote delen van de townships kwijtgeraakt. Toenemende onrust en internationale sancties misten hun uitwerking op de economie niet. De regering vreesde revolutie en zag zich gedwongen een reeks hervormingen door te voeren onder president P.W. Botha die begon aan de ontmanteling van het apartheidsbeleid. Zijn opvolger, F.W. de Klerk, herriep het verbod op het ANC en bevrijdde Nelson Mandela in 1990. De Klerk tekende in mei 1990 een overeenkomst met Mandela om de onderdrukkende wetten te herroepen en politieke gevangenen vrij te laten. Mandela overreedde het ANC om het gewapend verzet op te geven, waarna een moeizaam proces van onderhandelingen op gang kwam. In de vier jaar daarna escaleerde het geweld soms en werden de onderhandelingen regelmatig afgebroken, maar op 27 april 1994 verliepen de eerste democratische verkiezingen rustig. Op deze dag stemde Nelson Mandela op 76-jarige leeftijd voor het eerst, samen met nog 19 miljoen mensen (91% van de kiesgerechtigden!). Op 10 mei werd Mandela geïnaugureerd als eerste zwarte president van Zuid-Afrika ten overstaan van 60.000 aanhangers. Zijn inaugurele rede werd door miljoenen beluisterd en zijn oproep maakte grote indruk: "...we zullen werken aan een maatschappij waarin alle Zuid-Afrikanen, zwart en blank, rechtop kunnen lopen, zonder angst in hun hart, zeker van hun onvervreemdbaar recht op menselijke waardigheid - een rainbow nation in vrede met zichzelf en de wereld." Mandela is in 1982 van het eiland afgekomen, maar is sindsdien 14 keer teruggeweest op het eiland. De laatste keer was drie jaar geleden toen hij de Olympische Vlam heeft ontstoken. Gezien het feit dat hij nu 89 jaar oud is, zal het waarschijnlijk ook de laatste keer zijn geweest. De grote vraag is hoe Zuid-Afrika zal reageren als hij overlijdt...